Een lange weg naar een veilige stad voor iedereen?
“Our lives begin to end the day we become silent about things that matter”, zoals Martin Luther King junior even geleden formuleerde. Want, hoewel seksuele intimidatie altijd sterk aanwezig is geweest in de maatschappij, werd dit niet altijd even bespreekbaar gemaakt in de openbare ruimte… Toch lijkt sinds de recente media-aandacht dit taboe eindelijk doorprikt en besproken te worden. Mede dankzij de diepgaande invloed van sociale media is het soms een ‘fluitje van een cent’ om een stem uit te brengen, maar die mogelijks verregaande veranderingen kan opleveren. En maar goed ook, de recente gebeurtenissen rond seksueel geweld in grootsteden als Brussel en Gent creëerde op sociale media heel wat ophef en zorgde voor een grotere maatschappelijke druk voor verandering. Door de vele getuigenissen, protesten en meningen werden niet alleen slachtoffers gehoord en erkend maar kreeg ook het probleem zelf meer awareness. Het is duidelijk dat mensen verandering willen, een verandering die niet komt door te zwijgen en stil te zitten. Een verandering die bovendien voor de Brusselse bevolking hoognodig blijkt te zijn. Maar hoe reageert de stad zelf hierop? Wat doet Brussel om dit diepgeworteld maatschappelijke probleem, vervat in een zwijgcultuur, op te lossen?
Onder het motto: cijfers liegen niet
Seksuele intimidatie kan overal voorkomen én iedereen overkomen. Zowel vrouwen, mannen, meisjes als jongens kunnen in aanraking komen met ongewenst seksueel gedrag. Dit ongewenst en seksueel getint gedrag kunnen aanrakingen, gebaren of opmerkingen zijn die op een seksistische wijze worden overgebracht. Dagelijks worden mensen hiermee geconfronteerd op straat, in het nachtleven, tijdens het werk, maar ook online, … het kan wellicht overal én op elk moment.
Plan International, een organisatie die streeft naar onder andere gelijke kansen voor meisjes, voerde een onderzoek waarbij 700 jongeren uit Antwerpen, Brussel en Charleroi werden ondervraagd over hoe zij seksuele intimidatie ervaren. De resultaten zijn opvallend: 91% van de ondervraagde meisjes en 28% van de jongens geven aan slachtoffer te zijn geweest van seksuele intimidatie. Deze cijfers liggen vrij hoog in vergelijking met het zeer lage percentage, namelijk 6% van de slachtoffers, dat daadwerkelijk verdere stappen onderneemt. Ze nemen contact op met buitenstaanders zoals leerkrachten of politie. Een ander onderzoek waar 426 Brusselse vrouwen aan hebben deelgenomen en dat begeleid werd door van Equal.brussels, de Brusselse overheidsdienst. Stelt dat de cijfers van seksuele intimidatie in Brussel redelijk hoog liggen in vergelijking met andere landen. Zo blijkt dat 86% van de vrouwelijke bevolking reeds het slachtoffer werd en 8 op 10 vrouwen in Brussel ooit in hun leven met seksuele intimidatie worden geconfronteerd. Bovendien gebeurt 40% van deze gevallen in het openbaar vervoer, een plaats in Brussel waar dit fenomeen dus sterk leeft.
In het algemeen blijkt volgens Amnesty International dat 20% van de Belgische vrouwen het slachtoffer is van verkrachting. Ook stellen ze dat 53% van de verkrachtingszaken wordt afgesloten zonder enig gevolg. Een cijfer dat veel Belgen wakker houdt en dringend moet veranderen. Maar voor iets kan veranderen, dient het eerst onder de aandacht te worden gebracht… Een aanpak die sterk wordt gehanteerd sinds de recente gebeurtenissen van seksueel geweld in Elsene, waar twee meisjes werden gedrogeerd en verkracht door horecapersoneel. De hevige stroom aan reacties en protesten die deze gebeurtenissen met zich meebracht, haalde Brussel en België ondersteboven. Snel nadien ontstond de instagrampagina #balancetonbar, een reactie dat uitgroeide tot een beweging die naast Brussel, heel de wereld wakker heeft geschud. Een pagina vol met enkel en alleen getuigenissen over seksuele intimidatie in het uitgaansleven. De pagina is tot op de dag van vandaag nog steeds actief is. Het telt 73 berichten (lees: getuigenissen) en zo'n 304.000 volgers . Dit fenomeen, de vele protesten én demonstraties zorgde voor een nog grotere nood dat onder de aandacht moest worden gebracht en waar Brussel snel iets aan moest doen.
Brussel in (nood)actie
“Mannen moeten veranderen en we geloven de slachtoffers!”
Philippe Close (PS) (burgemeester Brussel) - campagnemotto ‘Niets zonder mijn toestemming’
De angst dat leeft bij de Brusselse bevolking sinds de gebeurtenissen in Elsene toont de nood aan verandering aan. Een verandering naar een veilige maatschappij waarbij de stad meer inzet op de bestrijding van seksuele intimidatie. Als reactie op deze maatschappelijke angst, stelde de stad Brussel in samenwerking met de horecasector, politie en de Brussels by Night Federation een nieuw actieplan op, genaamd ‘Niets zonder mijn toestemming’. Met dit actieplan wil de stad Brussel seksuele intimidatie, voornamelijk ook in het nachtleven, bestrijden zowel op straat, werk als in de horecasector. Voor de realisatie van het plan maakt de stad 610.000 euro vrij en voegt ze 77 extra maatregelen toe die gestoeld zijn op principes als preventie, actie en opvolging. ‘Niets zonder mijn toestemming’ kan worden beschouwd als bewustmakingscampagne waarbij ook structurele maatregelen aan te pas zullen komen, zoals opleidingen voor horecapersoneel en politie, meer opvang voor slachtoffers en een verbetering van de veiligheid op het openbaar vervoer en de algemene openbare ruimte.
Omdat het plan vooral is gericht op preventie in het nachtleven zullen ook horecazaken veranderingen moeten ondergaan die ervoor kunnen zorgen dat iedereen veilig kan uitgaan. Deze veranderingen uiten zich onder andere in het bouwen van ‘safer zones’, plaatsen in clubs en cafés waar slachtoffers veilig terecht kunnen en waar ze ruimte hebben om uit te rusten. Maar niet alleen in horecazaken zal gewerkt worden aan een veiligere omgeving, ook buiten op straat zullen extra preventiemaatregelen worden voorzien om het nachtleven veiliger te laten verlopen. Er zal zowel ingezet worden op een grotere aanwezigheid van politie, betere straatverlichting en nog meer camerabewaking. In samenwerking met Taxis Bleus zal een ‘safe taxi-code’ worden ingevoerd, zodat jongeren in alle veiligheid zich kunnen verplaatsen in en rond Brussel. Ter opvolging voorziet het plan ook in 30% meer beschikbare plaatsen in het Zorgcentrum na Seksueel Geweld, een centrum waar slachtoffers van seksueel geweld elk moment (24/24 en 7/7) terecht kunnen voor medische, forensische en psychologische zorg en ondersteuning.
Met ‘Niets zonder mijn toestemming’ wil Brussel het probleem rond seksuele intimidatie en geweld onder de aandacht brengen en beter begeleiden door vooral in te zetten op preventie en actie. Naast de nieuwe maatregelen en projecten die onder dit actieplan vallen, werd ook 200.000 euro van het algemene budget vrijgemaakt voor Equal.brussels. Dit budget werd aan hen toegekend om nieuwe maar vooral ook reeds bestaande verenigingen, organisaties en projecten die zich hiervoor inzetten te helpen financieren. Hiervoor heeft Equal.brussels op 1 maart een projectoproep gelanceerd, die tot 30 april 2022 loopt waar en andere verenigingen zich kandidaat voor kunnen stellen. Via deze weg zullen nieuwe en reeds bestaande projecten vanaf 1 oktober 2022, meer financiële ondersteuning krijgen.
Een lange weg naar verandering?
De laatste gebeurtenissen rond seksueel geweld brachten Brussel in een negatief daglicht en zorgde voor argwaan bij de bevolking. Met het nieuwe actieplan hoopt Brussel effectief verandering teweeg te brengen, iets waar de stad volgens velen in het verleden te weinig aandacht aan besteedde. Hoewel het duidelijk is dat er nog veel werk te verrichten valt, is Brussel wel al even bezig met de bestrijding van seksueel geweld en gaat ze al eventjes in zee met verschillende organisaties om van de stad een veilige openbare ruimte te maken.
In 2018 lanceerde Plan International haar nieuwe project ‘#Safefestival’ om festivalorganisaties te sensibiliseren en meer bewust te maken. Tijdens dit project werden jonge festivalgangers ondervraagd over hun ervaringen met seksuele intimidatie. De resultaten tonen aan dat seksuele intimidatie in grote mate aanwezig is op festivals. Deze conclusie heeft gezorgd voor een grote steun van jongeren die zich gingen inzetten voor een verdere sensibilisering rond seksuele intimidatie. Met deze steun kon de organisatie later in 2018 haar tweede project ‘BruxELLES’ lanceren in samenwerking met Brusselse jongeren, Canon en Equal.brussels. Het doel van dit project was om het taboe te doorbreken en meer bespreekbaar te maken door seksuele intimidatie in de openbare ruimte kenbaar te maken aan de hand van foto’s. De reacties op BruxELLES waren enorm positief en brachten Brussel een stap dichter bij een veiligere toekomst. Dezelfde jongeren die de projecten hebben begeleid, werden achteraf uitgenodigd in het Brusselse parlement waarbij ze hun aanbevelingen naar voor brachten en een sensibiliseringscampagne oprichtte in samenwerking met de MIVB (Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel). Op basis van dit project werd in 2019 voor de eerste keer door het Brusselse Parlement een resolutie rond seksuele intimidatie goedgekeurd. Hiermee vertrouwde de Brusselse regering haar steun aan vrouwenrechten toe, waar de stad zich sindsdien ook meer voor zou inzetten. Brussel hield zich aan haar belofte en kwam vrij snel na haar aantreden met een eerste plan ‘2020-2024 ter bestrijding van geweld tegen vrouwen’. Dit plan bestaat uit 56 maatregelen dat zich inzet op verschillende pijlers als preventie, huisvesting en opvang, werk, openbare plaatsen, opleidingen en straatpreventie… Het plan krijgt in 2022 een tussentijdse evaluatie waarna de maatregelen aangepast en eventueel verbeterd zullen worden.
Ook Equal.brussels volgde in 2018 met een opvallende campagne rond seksueel geweld, voornamelijk verspreid op sociale media. Met de campagne 0% Zero Sexism reageerde ze op de gruwelijke seksuele misdrijven in Brussel en had ze als doel bewustmaking te creëren, gericht op seksisme en seksuele intimidatie. Naast de vele affiches en andere tools die de campagne lanceerde, blonk ze vooral uit in de manier waarop ze de aandacht van het publiek trok. Door scènes te spelen met acteurs die worden lastiggevallen in de openbare ruimte. Er werd afgewacht en ondertussen gefilmd om te kijken of omstaanders hierop zouden reageren. Nadien werden deze filmpjes gedeeld op sociale media om awareness te creëren en kregen omstaanders die ingrepen een #zero%sexism campagne t-shirt.
Een initiatief dat momenteel op poten wordt gezet in Brussel is ‘Safer cities’, een internationaal project gevoerd door Plan International in samenwerking met jongeren. Dit project gaat seksuele intimidatie tegen in verschillende steden over de hele wereld en bouwt aan een veilige en inclusieve omgeving voor meisjes en vrouwen. Met dit project probeert Brussel samen met jongeren één vuist te slaan tegen seksuele intimidatie door deze problemen te identificeren en oplossingen te zoeken. Via een digitaal platform van Safer Cities kunnen jongeren hun ervaringen delen, zodat ook zij een gevoel van inspraak hebben in de veranderingen van, voor en naar een veilige(re) toekomst.
Vaak kampen deze organisaties en projecten met een gebrek aan financiële steun, waardoor deze na bepaalde tijd worden stopgezet of niet volledig worden uitgewerkt, zoals bijvoorbeeld de campagne 0% Zero Sexism. Dit is één van de problemen die de stad met het nieuwe actieplan ‘Niets zonder mijn toestemming’ wil verhelpen door te voorzien in die 200.000 euro dat mee werd opgenomen en toegekend aan Equal.brussels, welke verdeeld zal worden onder nieuwe maar dus ook bestaande initiatieven.
Samen met Brussel naar een veiligere toekomst?
De vele en recente incidenten van seksuele intimidatie en geweld zorgen voor een groeiende nood aan veiligheid in de samenleving dat steeds meer in het gedrang komt te staan. Een nood die niet alleen menselijke sociale behoeften maar ook de openbare ruimte en vervolgens de democratie in gevaar brengt. Een nood die Brussel luid en duidelijk ontvangen heeft en waar ze in de toekomst actief naar zal handelen. Met de organisaties tegen seksuele intimidatie en geweld, het Brussels plan ‘2020 – 2024 ter bestrijding van geweld tegen vrouwen’ en het nieuwe actieplan ‘Niets zonder mijn toestemming’, slaat Brussel samen met haar bevolking één grote vuist tegen deze gruweldaden en gaat ze voor verandering. De grootste taak bevindt zich in het actief gaan sensibiliseren van de burgers, iets wat lang doodgezwegen en in een doofpot werd gestoken. Een taak die hopelijk zijn doelen zal bereiken en meehelpt aan het bouwen van een veilige stad voor iedereen.
*Woon, studeer, werk of ben je toevallig in Brussel en je komt in aanraking met seksuele intimidatie, aarzel niet en praat er met iemand over. Onderstaand affiche kan helpen om eerste contacten te leggen met professionals die jou verder kunnen begeleiden.
